5. hoe werk emulgeren

Hoe werkt emulgeren? 

Er zijn in totaal 3 factoren die van belang zijn om ervoor te zorgen dat een basis van water en olie goed kan emulgeren.

Dit betekent dat je een emulgator gebruikt. Een emulgator is een stof die zowel hydrofiel (waterminnend) als lipofiel (vetminnend) is en vanwege deze eigenschappen water en olie in meer of mindere mate aan elkaar kan binden zodat ze niet of langzamer scheiden.
In de handel zijn een hele hoop verschillende emulgatoren te koop en dat heeft te maken met het soort emulsie dat je wil. (Olie in water o/w óf water in olie w/o.) De meest allround is E-wax (ook wel emulgerende was genoemd.) dat hoofdzakelijk wordt gemaakt van plantaardige vetten. Lanoline (of wolvet) is ook een bekende emulgator, maar is dus niet helemaal vega.

Ook castorolie heeft emulgerende eigenschappen en zelfs bijenwas kan een heel klein beetje emulgeren.

Mechanisch emulgeren: Een belangrijk onderdeel in het proces van emulgeren is de mate van roeren tijdens het samenvoegen van de olie en het water. Je kunt dat met de hand doen, of een mixer gebruiken. Hoe dan ook zul je even flink moeten "opkloppen". Soms aan één stuk of soms in perioden, dat ligt aan de hoeveelheid crème die je maakt. Grote hoeveelheden doen er langer over en dan kun je tussendoor af en toe wel even pauze nemen.

Thermisch emulgeren: De temperatuur waarop je water en olie bij elkaar toevoegt is van belang. Meestal is rond de 70 graden de meest ideale temperatuur waarop het emulgeren goed verloopt. Dat betekent dat je je olie en water eerst apart zult moeten verhitten of laten afkoelen tot rond die temperatuur voordat je ze samenvoegt.

Water-in-olie of olie-in-water?

Eigenlijk betekent dit niet veel anders dan van welke van de twee ingrediënten (water of olie) het meest aanwezig is. Bij een water-in-olie suspensie (w/o) zal meer olie dan water zitten en is het water in hele fijne druppeltjes in de olie verdeeld. Bij olie-in-water (o/w) is dat net andersom. Het zegt iets over hoe de crème zal aanvoelen. w/o-crème is veel vetter dan o/w-crème. (Heel grof gezegd kun je bijna stellen dat het 't verschil is tussen een crème en een lotion.)

Als je crème gaat maken die niet in korte tijd opgaat, omdat je het weinig gebruikt of omdat je in één keer grotere hoeveelheden maakt, dan is het wel van belang om een echte emulgator te gebruiken die ervoor zorgt dat de emulsie voor een langere periode goed gebonden blijft. (Sommige emulgatoren zijn specifiek voor een w/o-emulsie en sommige voor een o/w. Er zijn er ook die meer allround zijn.) In dat geval zul je dus wat meer eigen onderzoek moeten doen naar specifieke emulgatoren. 

Ik maak zelf crème in kleine hoeveelheden en maak het vaak binnen 2 weken op. De emulgerende eigenschappen voor de lange duur zijn voor mij dus niet zo van belang. Bijenwas alleen kan dan vaak al tevreden resultaten opleveren. Het houdt de crème lekker simpel en puur, daar hou ik van.

Houdbaarheid?

Ook hier is het tijdsaspect van belang. De periode hoe lang je crème in gebruik blijft voor het op is, bepaalt de mate van conserveren. In het Engels hebben ze een mooi woord voor die periode: Shelf life. Het plank-leven.. Hoe lang wil je dat je product op de plank goed blijft?

Crèmes uit de winkel moeten natuurlijk niet gauw bederven, die hebben vaak een shelf life van een aantal jaar, als het niet langer is. Eigengemaakte producten die niet snel op zullen gaan zul je dus óók net zo goed moeten conserveren. Schimmels en bacteriën zie of ruik je niet altijd, dus je kunt niet alleen op je neus afgaan. Omdat in pure crème ook een groot gedeelte water zit is van nature de houdbaarheid maar heel kort, denk aan twee weken ongeveer, ook afhankelijk van de temperatuur trouwens. In de koelkast blijft een crème langer goed. In een warme zomer, buiten de koelkast, korter.. 

Dus als je geen conservering gebruikt of wilt gebruiken, zit je aan een tijdslimiet. Sommige etherische oliën hebben lichte conserverende eigenschappen, maar verwacht er ook weer niet teveel van.

In mijn crèmes gebruik ik alleen een beetje etherische olie en soms wat vitamine C. Ze gaan dus niet lang mee en daarom maak ik ook geen grote hoeveelheden in één keer.

Water: Allereerst moet je beslissen of je een crème of een lotion wil maken. Een lotion is vloeibaarder. Daar zit vanzelfsprekend dus meer water in. Ongeveer 70% tov de olie. Zodra het water iets van 60% of minder uitmaakt is het meer een crème-consistentie. Gebruik bij voorkeur gedestilleerd water.

Olie: Het olie-aandeel (grofweg in totaal dus 30-40% of meer tov het water.) kan ook een combinatie van meerdere oliën zijn. Daaronder vallen de vloeibare oliën maar óók de eventuele boters. Meestal gebruik ik van de boters rond de 5-10% tov de vloeibare oliën.

Emulgator: Afhankelijk van of er castorolie in het oliedeel zit (wat ook emulgerende eigenschappen heeft.) gebruik ik meer of minder bijenwas als emulgator. Bijenwas is geen officiële emulgator, het heeft enkel licht emulgerende eigenschappen. Je krijgt hierdoor geen perfecte emulsie zoals je van gekochte crèmes gewend bent. Meestal vormen er al vrij snel minuscule waterdruppeltjes in de crème, maar het blijft goed genoeg in emulsie naar mijn zin voor de tijd dat ik het gebruik. Smeerbaar en zacht. Ik zit meestal rond de 5-15% tov het water-olie mengsel

Etherische olie: Afhankelijk van de gebruikte etherische olie (sommige zijn namelijk erg sterk of overheersend) en het soort crème (voor handen? voor gezicht? voor lichaam?) zit ik tussen de 0.25 en 1,5 % tov het totale recept. Soms is het helemaal niet nodig om een geur te gebruiken en het is ook een kwestie van persoonlijke voorkeur. 

Overigen: Je kunt er extra stoffen aan toevoegen zoals vitamine E (anti-oxidant) of vitamine C (licht conserveermiddel)